Odzyskanie przez Polskę niepodległości nie obyło się oczywiście bez działań wojennych. Swoją niewspółmierną rolę w doprowadzeniu do zmian geopolitycznych miało również polskie duchowieństwo. Swoją postawą, wsparciem duchowym i materialnym ożywiało ducha narodu. Nie bez przyczyny Kościół uznał sporą jego część za błogosławionych i świętych. Kilkoro z nich postanowiliśmy Wam krótko przedstawić. Zobaczcie również co o każdym z nich mówił św. Jan Paweł II.
Kardynał Adam Sapieha (1867-1951) – jeden z największych hierarchów Kościoła w Polsce. Urodził się w Krasiczynie koło Przemyśla. Studiował na wielu uczelniach: na Uniwersytecie Wiedeńskim, Uniwersytecie Jagiellońskim, oraz w Lille, w Innsbrucku i we Lwowie. Święcenia kapłańskie przyjął z rąk bpa lwowskiego Jana Puzyny w 1893 roku. Dalszą naukę w Rzymie zakończył stopniem doktora. Po powrocie do Ojczyzny pracował w lwowskim Seminarium Duchownym. Był także reprezentantem Polski pod zaborami w Watykanie sprawując funkcję szambelana papieskiego. W 1911 roku w Kaplicy Sykstyńskiej przyjął sakrę biskupią i został mianowany na ordynariusza krakowskiego. W czasie wojny założył Książęco – Biskupi Komitet pomocy dla Dotkniętych Klęską Wojny.
Po zakończeniu walk wspomagał powstanie dwóch szpitali w Krakowie i w Zakopanem. Przez rok pełnił funkcję senatora z ramienia Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej. Od 1925 roku pełnił posługę jako arcybiskup. W 1939 roku powołał Obywatelski Komitet Pomocy. Spotykał się z generalny gubernatorem Hansem Frankiem. Apelował o uwolnienie aresztowanych i zaprzestanie represji. W 1946 roku udzielił święceń kapłańskich Karolowi Wojtyle. Dzięki jego pomocy powstał “Tygodnik Powszechny” oraz utworzono 63 parafie. Po śmierci został odznaczony wieloma tytułami na czele z Orderem Orła Białego.
“Był wielkim synem swojej ojczyzny; stanowczym w trudnych momentach, odważnym ponad miarę jakiejkolwiek przeciętności, niezwykłym synem swojej ojczyzny, niezwykłym mężem dziejów i Polski.”
(abp Karol Wojtyła, ówczesny arcybiskup krakowski o kard. Sapiesze w 1956 roku w czasie uroczystości odsłonięcia pomnika abp. Sapiehy obok bazyliki oo. Franciszkanów w Krakowie)
św. Józef Sebastian Pelczar (1842-1924) – urodził się w Korczynie koło Krosna. Wychowywał się w bardzo religijnej rodzinie. Przez wiele lat służył przy ołtarzu jako ministrant. Był bardzo zdolnym uczniem. Materiał szkolny z trzech lat nauki opanował w dwa. Jego marzeniem było “zostać wielkim człowiekiem”. W celu dalszego zgłębiania nauki wyjechał do Rzeszowa. Po powrocie wstąpił do Seminarium Duchownego w Przemyślu, gdzie został wyświęcony w 1864 roku. Końcem 1965 roku wyjechał na dalsze kształcenie w Rzymie. Po dwóch latach uzyskał stopień doktora. Następnie podjął aktywną pracę duszpasterską w Samborze. Od 1869 roku pracował w przemyskim Seminarium, a 8 lat później został profesorem na Uniwersytecie Jagiellońskim. Znakomite wykłady sprawiły, że sprawował kolejno urząd dziekan i rektora tej uczelni.
Podejmował inicjatywy dla zdobycia środków finansowych dla ubogich. Wspierał funkcjonowanie taniej kuchni dla studentów. W 1891 roku zainicjował powołanie Bractwa Najświętszej Maryi Panny Królowej Korony Polskiej, które oprócz celów religijnych miało spełniać zadania społeczne takie jak: opieka nad rzemieślnikami, biednymi i opuszczonymi wdowami i sierotami, sługami (zwłaszcza chorymi i nie mającymi miejsca pracy). Od 1899 został sufraganem przemyskim, a rok później stanął na czele Kościoła przemyskiego. Dbał o otwarcie kościołów dla wiernych poza czasem nabożeństw. Jego działania pozwoliły odnowić i wybudować wiele nowych świątyń. W swoich kazaniach podkreślał konieczność dbania o losy Ojczyzny, o tradycje narodowe. Wzywał do zawierzenia Polski Bogu i obrony wiary katolickiej. Dbał o podniesienie poziomu wiedzy polskiego duchowieństwa. Dzięki jego wsparciu w 1901 roku wydano pierwszy numer miesięcznika “Kronika Diecezji Przemyskiej”. W kolejnych latach bp Pelczar utworzył bibliotekę i muzeum diecezjalne, odnowił także przemyską katedrę. Jako jedyny biskup w tamtych czasach, pomimo zaborów, odważył się w 1902 roku zwołać synod diecezjalny po 179 latach przerwy, aby oprzeć działalność duszpasterską na mocnym fundamencie prawa kościelnego. Przez wszystkie lata dbał o świętość swojej diecezji. Zmarł na zapalenie płuc, tuż po obchodach 25 rocznicy sakry biskupiej.
“Zdumienie — mówił — musi ogarnąć każdego, gdy pomyśli, że Pan Jezus, mając odejść do Ojca na tron chwały, został z ludźmi na ziemi. Miłość Jego wynalazła ten cud cudów, (…) ustanawiając Najświętszy Sakrament. To zdumienie wiary nieustannie budził w sobie i w innych. Ono prowadziło go też ku Maryi”
(fragment homilii wygłoszonej przez papieża Jana Pawła II w czasie mszy kanonizacyjnej Św. Józefa Sebastiana Pelczara w Rzymie w 2003 roku)
Św. Urszula Ledóchowska (1865 – 1939) – założycielka Zgromadzenia Sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konającego. Jako Julia Ledóchowska przyszła na świat w Austrii. Przez dziewięć lat pobierała naukę w Instytucie Najświętszej Maryi Panny w Sankt Polten. W 1883 wraz z rodziną przeniosła się do Lipnicy Murowanej koło Krakowa. Po trzech latach wstąpiła do klasztoru urszulanek w Krakowie przybierając imię Maria Urszula. Pierwszą profesję zakonną złożyła w 1889 roku. Od 1904 roku pełniła funkcję przełożonej w krakowskim internacie urszulanek. W kolejnych latach powołała do życia pierwszy w Polsce internat dla studentek szkół wyższych. Następnie wyjechała do Petersburga, by tam prowadzić internat i uczyć języka francuskiego. Zaledwie rok później zostaje przełożoną nowoutworzonego nowicjatu.
W trakcie wojny musiała opuścić Rosję. Przebywając w Skandynawii utworzyłą ochronkę dla sierot po polskich emigrantach. Włączyła się też w życie miejscowego Kościoła i środowiska oraz podjęła współpracę z Komitetem Pomocy Ofiarom Wojny, założonym w Szwajcarii przez Henryka Sienkiewicza. Poprzez akcję odczytową kształtowała wrażliwość społeczeństw skandynawskich na sprawę niepodległości Polski. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości osiedliła się w Pniewach pod Poznaniem. Tam założyła swoje zgromadzenie zatwierdzone przez papieża Benedykta XV. W swojej pracy duszpasterskiej dbała o wychowanie młodzieży i potrzeby ludzi ubogich. Założyła nowe domy w kraju i za granicą. Cechowała ją pokora i poświęcenie, a zarazem uśmiech i pogoda ducha. Umiała kochać każdego, bez względu na wyznanie. Umarła w Rzymie, będąc już w chwili śmierci uważaną za świętą.
“Jeżeli dziś św. Urszula staje się przykładem świętości dla wszystkich wierzących, to dlatego, że jej charyzmat może być podjęty przez każdego, kto w imię miłości Chrystusa i Kościoła chce skutecznie dawać świadectwo Ewangelii we współczesnym świecie.”
fragment homilii wygłoszonej przez papieża Jana Pawła II w czasie mszy kanonizacyjnej Św. Urszuli Ledóchowskiej w Rzymie w 2003 roku.
Bł. Antoni Julian Nowowiejski (1858-1941) – jeden z 108 polskich męczenników zamordowanych w czasie II wojny światowej. Urodził się we wsi Lubienia w okolicach Opatowa. Początkowo kształcił się w gimnazjum w Radomiu, w wieku 16 lat trafił do Seminarium Duchownego w Płocku. Przebywał tam przez 5 lat. Następnie wyjechał na dalsze kształcenie do Petersburga. W 1881 roku przyjął święcenia kapłańskie z rąk biskupa Aleksandra Gintowt-Dziewałtowskiego. Zaledwie rok później zaczął wykładać w płockim Seminarium Duchownym łacinę, liturgię i teologię moralną. W kolejnym roku objął stanowisko wicerektora Seminarium. Był uważany za wymagającego i wybitnego profesora. Jego pasja związana z liturgiką zaowocowała powołaniem na stanowisko ceremoniarza katedralnego i przygotowaniem wielu książek. Pozycje takie jak “Wykład liturgii Kościoła Katolickiego” czy “Ceremoniał parafialny” są bardzo cenione przez polskie duchowieństwo.
W 1908 roku otrzymał nominację na stanowisko biskupa płockiego. Pewnie nie wiedzieliście, że bp. Nowowiejski miał okazję w 1913 roku udzielić sakramentu bierzmowania późniejszemu prymasowi, kardynałowi Stefanowi Wyszyńskiemu. W czasach zaborów dbał szczególnie o poziom kształcenia duchowieństwa. Utworzył Niższe Seminarium Duchowne oraz Szkołę Organistowską. W trakcie ataku wojsk bolszewickich nie opuścił swoich wiernych dając przykład bohaterskiej postawy dla diecezjalnego duchowieństwa. Po wojnie wspierał rozwój polskiego szkolnictwa. Angażował się w rozwój mediów katolickich i odbudowę życia zakonnego w diecezji płockiej. Działał w ramach inicjatyw społecznych: Towarzystwa Dobroczynności i Zakładzie Anioła Stróża. Kapłanom wydał polecenie tworzenia Komitetów dla Głodnych i organizacji jesiennych tygodni miłosierdzia. Odbył liczne wizytacje parafialne oraz zorganizował dwa synody diecezjalne. Jego pracę docenili ówcześni papieże: Benedykt XV mianując asystentem tronu papieskiego i Pius XI podnosząc do godności arcybiskupa tytularnego Silyum. Władze państwowe odznaczyły Nowowiejskiego Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. W czasie II wojny światowej został aresztowany i okrutnie raniony przez hitlerowców. Nie chciał bowiem wyrzec się swojej wiary, mimo usilnych nacisków niemieckich żołnierzy. Po trzech miesiącach zginął śmiercią męczeńską.
“Dziś właśnie świętujemy zwycięstwo, tych, którzy oddali życie dla Chrystusa, aby posiąść je na wieki w Jego chwale. Jest to zwycięstwo szczególne, bo dzielą je duchowni i świeccy, młodzi i starzy, ludzie różnego pochodzenia i stanu. Pośród nich jest arcybiskup Antoni Julian Nowowiejski, pasterz diecezji płockiej, zamęczony w Działdowie.”
(fragment homilii wygłoszonej przez papieża Jana Pawła II w czasie mszy beatyfikacyjnej bł. Antoniego Juliana Nowowiejskiego w Warszawie w 1999 roku)
Św. Józef Bilczewski (1860-1923) – przyszedł na świat w Wilamowicach koło Bielska-Białej. Uczęszczał do szkoły podstawowej w Kętach a następnie do gimnazjum w Wadowicach. W 1880 roku zdał maturę ze znakomitym wynikiem. Kapłanem został w 1884 roku po święceniach udzielonych przez kard. Albina Dunajewskiego. Po nich wyjechał pobierać dalszą naukę w Wiedniu, Rzymie i Paryżu. Pełnił funkcję Rektora Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Bardzo dużo pracował, czym zyskał sławę wybitnego naukowca. Docenił go m.in. cesarz Austrii Franciszek Józef proponując papieżowi Leonowi XIII mianowanie Bilczewskiego w 1900 roku na urząd arcybiskupa lwowskiego obrządku łacińskiego.
Jego pracę duszpasterską charakteryzowała gorliwość i miłość do Boga i bliźniego. Szczególną uwagę poświęcił tajemnicy Eucharystii. Wielokrotnie odwoływał się do niej w swojej pracy naukowej. To jemu Polska zawdzięcza uroczystość Matki Bożej Królowej Polski. Na jego prośbę papież ustanowił to święto w 1910 r. dla archidiecezji lwowskiej – mówił o Bilczewskim ks. Jacek Waligóra, ojciec duchowny lwowskiego Seminarium Duchownego dla portalu wiara.pl. Bilczewski pomagał w budowie nowych kościołów, ośrodków duszpasterskich, ochronek i szkół. Szeroko współpracował z zakonami żeńskimi w kwestiach prowadzenia duszpasterstw dla kobiet oraz przygotowania do sakramentów dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Wspierał rozwój nie tylko archidiecezji lwowskiej, ale także rodzinnych Wilamowic. Był zdania, że sama praca w kościele nie wystarcza, że należy do niej dołączyć pracę społeczną dążącą do oświecenia i poprawy bytu materialnego parafian oraz do usunięcia wszelkiego rodzaju nadużyć, którym ulegały środowiska ekonomicznie słabsze. Pod swoją opiekę wziął również studentów, środowiska robotnicze, a materialnie wspomagał ubogich, dla których był w czasie I wojny światowej nieocenionym oparciem. Angażował się w walkę o uwolnienie zarówno Polaków jak i Ukraińców aresztowanych przez wojska rosyjskie. W czasie ataku Ukraińców na Lwów, po upadku Austrii w 1919 r. stał na czele komitetu ratunkowego tzw. KBK, który pod kierunkiem ks. infułata Zajchowskiego dostarczał żywność najbiedniejszym – wspomina portal lwow.com. Zmarł z przepracowania, a w jego pogrzebie uczestniczyły tłumy wiernych.
“Abp Józef Bilczewski kieruje do nas wezwanie, abyśmy ofiarnie żyli miłością do Boga i bliźniego. To ona była najwyższą regułą jego życia. Od pierwszych lat kapłaństwa darzył żarliwą miłością Prawdę objawioną, co sprawiło, że z poszukiwań teologicznych uczynił oryginalną drogę realizowania w konkretnych czynach przykazania miłości bliźniego.”
(fragment homilii wygłoszonej przez papieża Jana Pawła II w czasie mszy beatyfikacyjnej św. Józefa Bilczewskiego we Lwowie w 2001 roku)
Znacie jeszcze innych członków polskiego duchowieństwa walczącego w obronie niepodległości Polski? Może mieliście okazję gdzieś o nich czytać, albo nawet poznać osobiście? Piszcie w komentarzach. My też chcemy ich poznać!